Jesienne pomoce dydaktyczne - nauka i zabawa w barwach złotej pory roku

Jesień to wyjątkowy czas - liście mienią się kolorami, w parkach i lasach pojawiają się kasztany, żołędzie i grzyby, a dzieci mogą obserwować, jak przyroda przygotowuje się do zimy. To doskonała okazja, aby połączyć naukę z zabawą i wykorzystać bogactwo jesiennych motywów w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. 

Poniżej znajdziesz propozycje jesiennych pomocy dydaktyczych, które rozwijają umiejętności dzieci, a jednocześnie sprawiają im wiele radości. A wszystko to w myśl: nauka przez zabawę przynosi najlepsze efekty! 

1. Karty pracy z motywami jesieni

Karty pracy to świetny sposób na utrwalenie umiejętności grafomotorycznych, logicznych i matematycznych. Wykorzystując jesienne motywy możemy systematyzować zdobytą już przez dzieci wiedzę lub uczyć zupełnie nowych rzeczy, wykorzystując przy tym zarówno elementy motoryki małej, jak i percepcji wzrokowej czy koordynacji wzrokowo-ruchowej. 

Jesienne motywy znakoicie sprawdzają się w nauce alfabetu - wesołe dynie, liście czy jabłuszka urozmaicają poznawanie literek. Świetnym rozwiązaniem są zadania łączące różne aspekty nauki - np. alfabet z dyniami lub alfabet z jabłuszkami

Mama Literka - nauka czytania z jesiennymi motywami 

Dobrze dobrane karty pracy z jesiennymi motywami wspomogą nie tylko poznawanie literek, ale również wesprą naukę rozróżniania liter, określanie ich miejsca w wyrazie, wskazywanie głosek w nagłosie, śródgłosie czy wygłosie wyrazu. Warto wykorzystać angażujące materiały - jak choćby kodowanki-kolorowanki:

kodowanie z literkami - jesienne motywy od Mama Literka

Pomysłów na zajęcia jest wiele: rozpoznawanie cieni obrazków związanych z jesienią, dopasowanie połówek obrazka do siebie, łączenie liter z obrazkami, wyklejanie kropek, wskazywanie liczb lub kolorów w klamerkowych pomocach dydaktycznych, kodowanie, symetrie, szyfrowanki i wiele innych. 

Dzieci uwielbiają lekcje z wykorzystaniem elementów kodowania - np. kodowanie na dywanie z jesiennymi kartami to świetna zabawa i nauka w jednym! Rozkładamy na podłodze 12 plansz z jesiennymi motywami - każda plansza to duży rysunek i podpis, więc od razu ćwiczymy naukę czytania. Następnie wręczamy dziecku planszę z trasą i już zaczyna się frajda! Do wyboru jest kilka wersji tras. 

jesienne kodowanie na dywanie od Mama Literka 

Jesienne motywy możemy znakomicie wykorzystać również w nauce cyferek i liczenia - karty pracy z serii "Policzanki" wspierają nie tylko tę naukę, ale dodatkowo rozwijają percepcję wzrokową i koordynację wzrokowo-ruchową:

nauka liczenia, zapis cyfr - "Policzanki" od Mama Literka

2. Jesienne gry i zabawy edukacyjne

Zabawa to najlepsza forma nauki, a jesień daje mnóstwo inspiracji do tworzenia aktywności, które jednocześnie bawią i rozwijają. Dzięki jesiennym motywom dzieci mogą ćwiczyć pamięć, spostrzegawczość, umiejętności językowe i matematyczne w sposób naturalny i atrakcyjny.

Jesienne memory

Klasyczna gra w pary, ale w jesiennej odsłonie. Na kartach mogą pojawić się liście różnych drzew, kasztany, żołędzie, dynie czy parasole.

• Cel dydaktyczny: rozwijanie pamięci, koncentracji i spostrzegawczości.
• Wariant: dla starszych dzieci można dodać podpisy pod obrazkami – łączenie obrazka z odpowiednim słowem.

Domino jesienne

Karty domino z symbolami jesieni – np. liść klonu, żołądź, grzyb, dynia. Zadaniem dzieci jest dopasowanie takich samych elementów i tworzenie długiego łańcucha. Dla starszych dzieci polecam grę, w której łączymy obrazek ze słowem.  

• Cel dydaktyczny: ćwiczenie logicznego myślenia, rozpoznawania i klasyfikowania symboli.

Domino z jesiennymi ptakami 

„Ja mam – kto ma?” w jesiennej odsłonie

Popularna zabawa grupowa, w której każde dziecko ma kartę z jesiennym symbolem i pytaniem. Przykład: „Ja mam liść klonu. Kto ma grzyba?”. Gra angażuje całą grupę i uczy uważnego słuchania.

• Cel dydaktyczny: rozwijanie języka, słownictwa tematycznego i współpracy w grupie.

"Ja mam, kto ma" z jesiennymi obrazkami 

Jesienne kółko i krzyżyk - pomysł na ćwiczenie wymawiania trudnych głosek

Dzieci zaznaczają na kartach odpowiednie symbole: kółko lub krzyżyk, by uzyskać trzy jednakowe znaki w jednej lini (poziomej, pionowej lub na skos). Dodatkowo za każdym razem głośno wypowiadają nazwę przedmiotu na obrazku.

• Cel dydaktyczny: ćwiczenie wymowy, rozwijanie percepcji wzrokowej i logicznego myślenia.

jesienne kółko i krzyżyk - ćwiczymy wymowę "s", "sz", "ś"

Jesienne kalambury

Dzieci losują obrazki z jesiennymi czynnościami lub przedmiotami (np. grabienie liści, zbieranie kasztanów, zakładanie szalika) i pokazują je ruchem.

• Cel dydaktyczny: rozwijanie wyobraźni, ekspresji ruchowej i integracji w grupie.

Gra w klasyfikowanie

Na podłodze można ułożyć hula-hop lub kartki z napisami „liście”, „owoce”, „warzywa”, „grzyby”. Dzieci losują obrazek lub prawdziwy eksponat i muszą go umieścić w odpowiedniej kategorii.

• Cel dydaktyczny: porządkowanie wiedzy, logiczne grupowanie przedmiotów, nauka przyrody.

Jesienne zabawy ruchowe

„Taniec liści”

Dzieci udają liście spadające z drzewa. Na początku poruszają się powoli, jakby kołysał je delikatny wiatr, a potem coraz szybciej – gdy „wiatr” przyspiesza (nauczyciel zmienia tempo muzyki).

• Cel dydaktyczny: rozwój koordynacji ruchowej, rytmu, ekspresji.

„Zbieramy kasztany”

Rozsyp na podłodze piłeczki lub klocki udające kasztany. Zadaniem dzieci jest jak najszybsze zebranie ich do koszyczków. Można rywalizować drużynowo.

• Cel dydaktyczny: współpraca, szybkość reakcji, doskonalenie motoryki dużej.

„Jesienne drzewa”

Dzieci stoją w różnych miejscach w sali, każde jest drzewem. Na hasło „wiatr” machają rękami jak gałęziami, na „deszcz” kucają, a na „burza” przytulają się w grupki, jak drzewa rosnące blisko siebie.

• Cel dydaktyczny: reagowanie na sygnał, rozwój refleksu i spostrzegawczości.

„Kasztanowe tory przeszkód”

Ułóż tor przeszkód – przeskakiwanie przez „kałuże” (szarfy), przechodzenie pod „gałęziami” (sznurki), omijanie „grzybków” (pachołków). Na końcu toru dzieci wkładają kasztan do koszyka.

• Cel dydaktyczny: rozwijanie sprawności fizycznej, równowagi i orientacji w przestrzeni.

„Jesienne podchody”

Na dworze można ukryć karteczki z zadaniami (np. „znajdź żółty liść”, „policz 5 kasztanów”, „skocz 3 razy w miejscu jak wiewiórka”). Dzieci wspólnie rozwiązują zadania i odnajdują kolejne punkty.

• Cel dydaktyczny: współpraca, logiczne myślenie, obserwacja przyrody.

3. Projekty plastyczne i prace manualne

Jesień to prawdziwa skarbnica materiałów do twórczej pracy plastycznej. Kolorowe liście, kasztany, żołędzie czy szyszki można wykorzystać na dziesiątki sposobów – zarówno w przedszkolu, jak i w domu. Dzięki tego typu aktywnościom dzieci rozwijają zdolności manualne, ćwiczą motorykę małą, a przy okazji uczą się kreatywnego podejścia do otaczającej przyrody.

Jesienny lapbook

• Pomysł: stwórz z dziećmi wyjątkowe książeczki o jesieni - zawierające najważniejsze informacje o tej porze roku, fakty o przyrodzie, rysunki lub wklejone jesienne skarby.
• Cel dydaktyczny: poznawanie przyrody i informacji o jesieni, wsparcie motoryki małej, rozwijanie wyobraźni.

Lapbook o jesieni Mama Literka 

Jesienne stemplowanie

• Pomysł: liście posmarowane farbą stają się naturalnymi stempelkami. Można odbijać je na kartce, tworząc barwne kompozycje. Ciekawym wariantem jest też stemplowanie przekrojoną dynią, jabłkiem lub ziemniakiem
• Cel dydaktyczny: poznawanie faktury i kształtów, rozwój zmysłu dotyku i wzroku, koordynacja ręka–oko.

Wyklejanki z darów natury

• Pomysł: liście, patyczki, ziarenka i kasztany posłużą do wyklejania ramek, obrazków czy prostych mozaik. Z kolorowej bibuły lub pomponików można dodać detale.
• Cel dydaktyczny: ćwiczenie precyzji ruchów, rozwój wyobraźni przestrzennej, nauka estetycznego układania kompozycji.

Jesienne mozaiki i kolaże

• Pomysł: dzieci mogą tworzyć całe obrazy z liści – np. zwierzątka, domki, postacie. Wystarczy klej, kartka i odrobina wyobraźni. W starszych grupach można wprowadzić kolaże łączące naturalne elementy z wycinkami gazet czy rysunkami.
• Cel dydaktyczny: rozwój kreatywności, umiejętność łączenia różnych technik i materiałów.

Ludziki i zwierzątka z kasztanów i żołędzi

• Pomysł: klasyka jesiennych prac – wystarczą kasztany, zapałki, plastelina i odrobina fantazji. Można stworzyć całe rodzinki ludzików albo jesienne zwierzątka: jeże, wiewiórki czy kotki.
• Cel dydaktyczny: ćwiczenie sprawności manualnej, cierpliwości i dokładności, rozwijanie narracji – dzieci chętnie opowiadają historie swoich figurek.

„Jesienne okienko”

• Pomysł: dzieci tworzą ramki z kartonu, które ozdabiają liśćmi, suszonymi kwiatami czy szyszkami. W środku można umieścić rysunek, zdjęcie lub napis. Takie prace pięknie wyglądają jako dekoracje sali czy domu.
• Cel dydaktyczny: kształtowanie poczucia estetyki, nauka kompozycji, integracja zajęć plastycznych z elementami dekoracyjnymi.

Masa solna w jesiennym wydaniu

• Pomysł: z masy solnej można ulepić dynie, listki czy grzybki, a po wyschnięciu pomalować je farbami.
• Cel dydaktyczny: rozwój wyobraźni przestrzennej, praca nad siłą dłoni i palców, pobudzanie wrażliwości dotykowej.

Prace manualne to też jesienne puzzle, układanki, wyklejanie kropek czy po prostu kolorowanki - wszystkie pozwalają ćwiczyć małym rączkom, a jednocześnie są świetną zabawą! 

jesienne wyklejanki 

Dlaczego warto?

Jesienne projekty plastyczne i manualne:

• wspierają rozwój motoryki małej i przygotowują rękę do pisania,
• rozwijają poczucie estetyki, kreatywność i wrażliwość artystyczną,
• budują w dzieciach radość tworzenia i poczucie sprawczości,
• uczą doceniania przyrody i wykorzystania naturalnych materiałów,
• pozwalają na relaks i wyciszenie po zajęciach ruchowych czy umysłowych.

4. Zabawy sensoryczne i badawcze

Jesień to prawdziwa uczta dla zmysłów – feeria barw, szelest liści pod stopami, zapach deszczu, a także cała gama faktur: od gładkich kasztanów po chropowate szyszki. To doskonały moment, by zaprosić dzieci do zabaw sensorycznych i prostych doświadczeń badawczych, które pobudzają ciekawość świata i wspierają wszechstronny rozwój.

Kosz skarbów jesieni

Przygotuj koszyk wypełniony liśćmi, kasztanami, żołędziami, szyszkami, patykami. Dzieci mogą je oglądać, dotykać, wąchać, porównywać kształty i faktury.

• Cel dydaktyczny: stymulacja zmysłów, rozwój mowy opisowej (ciepły/zimny, gładki/szorstki, duży/mały), klasyfikowanie przedmiotów.

„Znajdź taki sam liść”

Podczas spaceru lub zajęć w sali dzieci otrzymują kartkę z rysunkiem liścia i muszą znaleźć wśród prawdziwych okazów taki sam. Można też układać liście parami, porównując ich kształty i kolory.

• Cel dydaktyczny: ćwiczenie spostrzegawczości, rozwój percepcji wzrokowej, nauka rozpoznawania gatunków drzew.

Sortowanie i liczenie skarbów natury

Kasztany, żołędzie czy szyszki można sortować według wielkości, kształtu lub koloru. Starsze dzieci mogą je liczyć, porównywać ilości, a nawet dodawać czy odejmować.

• Cel dydaktyczny: kształtowanie pojęć matematycznych, rozwój logicznego myślenia, nauka porządkowania.

Jesienne doświadczenia badawcze

• Pływające czy tonące? – wrzućcie do miski z wodą kasztany, liście, żołędzie, patyki i sprawdźcie, co unosi się na wodzie, a co opada.
• Co zaschnie szybciej? – porównajcie wilgotny liść z suchym i obserwujcie, jak zmienia się jego wygląd po kilku dniach.
• Magia kolorów – zanurzcie liście w wodzie z odrobiną barwnika spożywczego i obserwujcie, jak zmieniają odcień.
• Cel dydaktyczny: rozwijanie ciekawości poznawczej, umiejętności obserwacji i formułowania wniosków.

„Jesienny woreczek niespodzianka”

Do materiałowego woreczka włóż różne przedmioty: kasztan, szyszkę, liść, żołądź, kawałek kory. Zadaniem dziecka jest rozpoznanie, co trzyma w dłoni – bez patrzenia.

• Cel dydaktyczny: doskonalenie zmysłu dotyku, koncentracji i wyobraźni.

Spacer badacza przyrody

Podczas wyjścia do parku czy lasu dzieci dostają listę zadań, np.:

• znajdź liść w kolorze czerwonym,
• policz, ile kasztanów leży pod drzewem,
• poszukaj najmniejszej szyszki,
• posłuchaj odgłosów jesieni i spróbuj je nazwać.
• Cel dydaktyczny: aktywne poznawanie otoczenia, rozwój umiejętności obserwacji i uważności.

opisywanki "Liście" 

Dlaczego to ważne?

Zabawy sensoryczne i badawcze są szczególnie wartościowe, ponieważ:

• wspierają integrację sensoryczną,
• uczą dzieci uważności i cierpliwości,
• rozwijają ciekawość świata i umiejętność stawiania pytań,
• angażują wszystkie zmysły, co sprzyja lepszemu zapamiętywaniu,
• pokazują, że nauka może być przygodą i fascynującym odkrywaniem.

5. Prezentacje multimedialne i quizy

Jesień to temat, który można świetnie przenieść do świata cyfrowego – prezentacje multimedialne, interaktywne quizy i gry edukacyjne stwarzają dzieciom możliwość odkrywania tej pory roku w sposób nowoczesny i angażujący. Takie narzędzia nie tylko urozmaicają zajęcia, ale także wspierają rozwój technologiczny i poznawczy.

Jesienna prezentacja obrazkowa

Przygotuj prezentację z kolorowymi zdjęciami liści, drzew, owoców i zwierząt typowych dla jesieni. Dzieci mogą oglądać obrazki, a nauczyciel zadawać pytania typu: „Jakiego koloru jest liść klonu?”, „Które owoce spadają jesienią?”. Możesz też skorzystać z gotowych prezentacji pełnych pięknych slajdów: 

Prezentacja "Jesienna przyroda - ptaki" 

Prezentacja "Zwiastuny jesieni"

• Cel dydaktyczny: rozwój słownictwa tematycznego, spostrzegawczości i umiejętności opisywania obrazów.

Prezentacje z ruchomymi elementami

Animowane slajdy mogą pokazywać procesy przyrodnicze, np. zmianę koloru liści, spadające liście, wiewiórki zbierające zapasy na zimę. Dzieci obserwują zmiany i mogą opowiadać własnymi słowami, co widzą.

• Cel dydaktyczny: wprowadzenie pojęć przyrodniczych, rozwój narracji i logicznego myślenia.

Interaktywne quizy

Quizy online lub w wersji papierowej z pytaniami o jesień są świetnym sposobem na sprawdzenie wiedzy i utrwalenie nowych informacji. Przykłady pytań:

• „Które zwierzę zbiera zapasy na zimę?”
• „Jakiego koloru są liście dębu jesienią?”
• „Które owoce spadają z drzew jesienią?”
• Cel dydaktyczny: utrwalanie wiedzy przyrodniczej, rozwój umiejętności myślenia logicznego i koncentracji, wprowadzenie elementu rywalizacji w przyjaznej formie.

zagadki klamerkowe o jesieni

Gry edukacyjne w formie cyfrowej

Dzieci mogą korzystać z prostych gier, w których np. dopasowują liście do odpowiednich drzew, sortują owoce lub tworzą własne jesienne kompozycje. Tego typu aktywności łączą zabawę z nauką i angażują różne zmysły – wzrok, słuch, a czasem także ruch (przy użyciu ekranów dotykowych).

• Cel dydaktyczny: rozwój umiejętności komputerowych, koordynacji wzrokowo-ruchowej, myślenia analitycznego i kreatywności.

Prezentacje multimedialne w pracy grupowej

Starsze dzieci mogą samodzielnie tworzyć krótkie prezentacje – np. „Moja jesień” – wykorzystując zdjęcia liści, zdjęcia zwierząt, krótkie filmy lub rysunki. Następnie prezentują swoje prace przed grupą.

• Cel dydaktyczny: rozwijanie umiejętności pracy w grupie, wyrażania własnych myśli, prezentacji publicznej oraz korzystania z technologii w edukacji.

Dlaczego warto korzystać z multimediów i quizów?

• angażują dzieci w aktywny udział w zajęciach,
• ułatwiają przyswajanie nowych pojęć i terminów,
• rozwijają umiejętności cyfrowe, niezbędne w XXI wieku,
• pozwalają wprowadzić element zabawy w naukę,
• wspierają zarówno indywidualne tempo pracy, jak i pracę grupową.

***

Jesień to wyjątkowa pora roku, pełna kolorów, zapachów i naturalnych skarbów, które możemy wykorzystać w edukacji. Dzięki tematycznym grom, zabawom, pracom plastycznym i zadaniom językowym czy matematycznym nauka staje się fascynującą przygodą, a dzieci odkrywają świat wszystkimi zmysłami. Warto korzystać z tych inspiracji każdego dnia – nawet krótka chwila wspólnej zabawy może przynieść wiele radości i niezapomnianych doświadczeń. Niech ta jesień będzie czasem odkrywania, eksperymentowania i rozwijania ciekawości u najmłodszych.